Η ηλιακή ενέργεια προσπίπτει στις εξωτερικές επιφάνειες ενός κτιρίου ως άμεση, διάχυτη και ανακλώμενη ηλιακή ακτινοβολία και διεισδύει στο εσωτερικό του κτιρίου μέσω των διαφανών του στοιχείων.

Το ποσό της ακτινοβολίας που φτάνει σε ένα κτίριο εξαρτάται από το γεωγραφικό πλάτος, από το υψόμετρο, από τις επικρατούσες ατμοσφαιρικές συνθήκες και από τη χρονική στιγμή. Για μια δεδομένη επιφάνεια, η προσπίπτουσα ακτινοβολία μεταβάλλεται με τον προσανατολισμό της επιφάνειας και με τη γωνία που σχηματίζει η επιφάνεια με το οριζόντιο επίπεδο.

Σε ορισμένες εποχές του έτους τόσο στα θερμά όσο και στα εύκρατα κλίματα, τα ηλιακά κέρδη σε ένα κτίριο μέσω των υαλοπινάκων ενδέχεται να είναι υπερβολικά και να προκαλέσουν ανεπιθύμητη αύξηση της θερμοκρασίας στο εσωτερικό του, κάτι το οποίο μπορεί να ελεγχθεί εμποδίζοντας την ηλιακή ακτινοβολία να διεισδύσει στο εσωτερικό του κτιρίου.

Ένας τρόπος επίτευξης ηλιοπροστασίας είναι η χρήση συστημάτων σκίασης. Η σκίαση των ανοιγμάτων του κτιρίου συνεισφέρει στη σημαντική μείωση της εισερχόμενης ηλιακής ακτινοβολίας. Ο περισσότερο αποτελεσματικός τρόπος ηλιοπροστασίας ενός κτιρίου είναι η σκίαση των παραθύρων του και των άλλων ανοιγμάτων από τη μη επιθυμητή ηλιακή ακτινοβολία, για την αποφυγή της υπερθέρμανσης και της οπτικής δυσφορίας λόγω θάμβωσης.

Συχνά είναι χρήσιμη η σκίαση και των αδιαφανών στοιχείων του κτιρίου με σκοπό τη μείωση των ηλιακών τους κερδών. Ο τύπος και ο βαθμός της σκίασης κάθε στοιχείου και ανοίγματος, εξαρτάται από τη θέση του ήλιου, από τη θέση και τη γεωμετρία του τμήματος του κτιρίου που σκιάζεται, καθώς και από την αξιολόγηση άλλων παραμέτρων, όπως οι ανάγκες του κτιρίου σε φυσικό φωτισμό και το ενεργειακό του ισοζύγιο.

Η ηλιοπροστασία των ανοιγμάτων του σπιτιού θα πρέπει να εξασφαλίζει την ελάχιστη εισερχόμενη ακτινοβολία το καλοκαίρι, συνδυάζοντας όμως και τη δυνατότητα φυσικού φωτισμού, αερισμού και θέας καθώς και να μην εμποδίζει τον απαραίτητο ηλιασμό κατά τη διάρκεια του χειμώνα.

Επίσης πρέπει να ελέγχεται και ο ηλιασμός των ανοιγμάτων κατά τις ενδιάμεσες περιόδους (άνοιξη - φθινόπωρο).

Οι τεχνικές που εφαρμόζονται για τη σκίαση είναι εξωτερικές, ενδιάμεσες ή εσωτερικές, σταθερές ή προσαρμόσιμες ή συνδυασμός αυτών. Τα εξωτερικά σκίαστρα είναι περισσότερο αποτελεσματικά από τα εσωτερικά, καθώς σταματούν την προσπίπτουσα ακτινοβολία πριν φτάσει στις επιφάνειες του κτιρίου και εισχωρήσει στο εσωτερικό του.

Συστήματα Σκίασης

Ο ρόλος των συστημάτων σκίασης είναι η βελτίωση των συνθηκών θερμικής και οπτικής άνεσης μέσω της μείωσης της πιθανότητας για υπερθέρμανση και θάμβωση. Επιπρόσθετα επηρεάζουν και την οπτική επαφή με το εξωτερικό περιβάλλον, την ιδιωτικότητα καθώς και τη δυνατότητα φυσικού αερισμού (ανάλογα με τον τρόπο που ανοίγει το παράθυρο). Ένα σύστημα σκίασης θα πρέπει :

 > Να ρυθμίζει (ή εμποδίζει όταν χρειάζεται) την είσοδο άμεσης ηλιακής ακτινοβολίας στον χώρο
 > Να ρυθμίζει την είσοδο διάχυτης ακτινοβολίας (άμεσα από ουρανό ή ανακλώμενη από εξωτερικά εμπόδια).
 > Να μειώνει την λαμπρότητα του ανοίγματος.
 > Να επιτρέπει τη δυνατότητα οπτικής επαφής από το εσωτερικό με το εξωτερικό περιβάλλον και ταυτόχρονα να μην δημιουργεί συνθήκες δυσκολίας εκτέλεσης συγκεκριμένων εργασιών.
 > Να παρέχει ιδιωτικότητα.

Τα σκίαστρα που δεν προσαρμόζονται στην προσπίπτουσα ακτινοβολία (σταθερά σκίαστρα), προσφέρουν ανεπαρκή ηλιοπροστασία. Τα προσαρμόσιμα σκίαστρα (ρολά, παντζούρια, τέντες, περσίδες, πέργκολες, κουρτίνες, οριζόντιες περσίδες) μετατοπίζονται αυτόματα ή χειροκίνητα, ανάλογα με το μέγεθος της ακτινοβολίας και τα επίπεδα του φωτισμού.

Η επιλογή του κατάλληλου σκιάστρου (εσωτερικού ή εξωτερικού, κινητού ή σταθερού) εξαρτάται τόσο από τις ανάγκες του κτιρίου και τη στρατηγική που ακολουθείται για τη διαμόρφωση της θερμικής και ενεργειακής του συμπεριφοράς, όσο και από το κόστος για την τοποθέτησή του.

Τα σκίαστρα πρέπει να παρέχουν καλή ηλιοπροστασία το καλοκαίρι, αλλά δεν πρέπει να μειώνουν τα ηλιακά κέρδη το χειμώνα, να εμποδίζουν το φυσικό φως ή να περιορίζουν τη δυνατότητα φυσικού αερισμού του κτιρίου. Ο στόχος ενός καλού σχεδιασμού του συστήματος σκιασμού είναι να παρέχει ηλιοπροστασία σε συνδυασμό με επαρκή φωτισμό και αερισμό.

Τα παντζούρια και ρολά αλουμινίου, εκτός από παράγοντα επιπλέον θερμομόνωσης, αποτελούν ένα κατακόρυφο μέσο ρυθμιζόμενης σκίασης. Μπορούν σε ώρες αιχμής να κλείνουν αρκεί να είναι τέτοια έτσι ώστε να μην παρεμποδίζουν το φυσικό δροσισμό αλλά και να μην στερούν το φυσικό φωτισμό από το χώρο.

Επιπλέον οι τέντες οι οποίες δεν ανήκουν ούτε στα οριζόντια αλλά ούτε και στα κάθετα σκίαστρα, μπορούν να περιορίσουν το θερμικό κέρδος μέχρι 65% στις νότιες όψεις και 80% στις ανατολικές και δυτικές.

Εκτός από τα εξωτερικά σκίαστρα, χρησιμοποιούνται και τα εσωτερικά κινητά σκίαστρα, τα οποία αποτρέπουν τον κίνδυνο υπερθέρμανσης, όμως συμβάλλουν στην μείωση θάμβωσης από το έντονο ηλιακό φως. Συνήθως ως εσωτερικά σκίαστρα χρησιμοποιούνται υφασμάτινες κουρτίνες αλλά και στόρια τα οποία μπορούν να είναι κατασκευασμένα από μέταλλο, πλαστικό, ύφασμα ή και ξύλο.

Όπως αναφέρθηκε και παραπάνω τα σκίαστρα εκτός από αισθητικούς σκοπούς που ξυπηρετούν, αποτελούν και ένα σημαντικό μέσο μείωσης της κατανάλωσης ενέργειας καθώς έχουν πολλαπλούς ρόλους:

 > ελέγχουν την διείσδυση των ακτινών του ηλίου στο εσωτερικό του σπιτιού επειδή ρυθμίζουν το φως που μπαίνει στα επιθυμητά επίπεδα
 > ο αερισμός στο εσωτερικό του σπιτιού βελτιώνεται σημαντικά
 > ο έλεγχος της θερμοκρασίας είναι ευκολότερος οπότε η κατανάλωση ενέργειας από τα κλιματιστικά είναι μειωμένη
 > οι συνθήκες σε κάθε χώρο είναι ομοιόμορφες και δημιουργείται ένα περιβάλλον υγιεινό και ευχάριστο με τρόπο απόλυτα οικολογικό.

Συμπεράσματα

Συνοψίζοντας, οι πιο συνήθεις τεχνικές σκίασης είναι οι εξής:

 > χρήση βλάστησης και δένδρων - προσοχή απαιτείται στην επιλογή φυλλοβόλων φυτών ώστε να μην εμποδίζουν τα ηλιακά κέρδη το χειμώνα
 > σταθερά οριζόντια σκίαστρα, τα οποία πολλές φορές παρέχονται από την ίδια τη γεωμετρία του κτιρίου
 > σταθερά ή κινητά κατακόρυφα σκίαστρα, χρήσιμα ιδιαίτερα για τη σκίαση ανατολικών και δυτικών ανοιγμάτων
 > εξωτερικές σταθερές ή κινητές οριζόντιες περσίδες, οι οποίες αλλάζουν την κλίση τους ανάλογα με την εποχή και τη θέση του ήλου
 > κινητές ή σταθερές εξωτερικές τέντες
 > εσωτερικές οριζόντιες περσίδες σταθερές ή κινητές
 > εσωτερικά ή εξωτερικά υφασμάτινα στοιχεία (κουρτίνες, λωρίδες κ.τ.λ.) τα οποία προτείνονται ιδιαίτερα για τη σκίαση ανοιγμάτων οροφής
 > προηγμένα συστήματα φυσικού φωτισμού (πλαστικά ανακλαστικά σκίαστρα ενσωματωμένα σε διπλό υαλοπίνακα, πρισματικά σκίαστρα κ.τ.λ.)

Οι καταναλωτές θα πρέπει να λάβουν σοβαρά υπόψη την επιλογή των κατάλληλων συστημάτων σκίασης σε συνεργασία με τους προμηθευτές τους κατά την ενεργειακή αναβάθμιση της οικίας τους. Το πρόγραμμα «Εξοικονόμηση κατ’ οίκον» προβλέπει επιδότηση για την εγκατάσταση και τοποθέτηση εξωτερικών σταθερών σκιάστρων και κινητών προστατευτικών εξωφύλλων στα ανοίγματα (παντζούρια ή ρολά).